Gallai hawlio Lwfans Gweini a budd-daliadau eraill helpu miloedd o bobl hŷn yng Nghymru sy’n byw mewn tlodi, meddai Age Cymru

Darllenwch sut mae hawlio Lwfans Gweini wedi trawsnewid bywyd Carol mewn cymuned wledig Gymreig

Archebwch ein canllaw am ddim, Mwy o arian yn eich poced

Gallai hawlio budd-daliadau fel Lwfans Gweini a Chredyd Pensiwn helpu miloedd o bobl hŷn yng Nghymru sy’n byw mewn tlodi ar hyn o bryd, meddai Age Cymru.

Mae'r elusen yn annog pobl hŷn a'u gofalwyr i archwilio pa fudd-daliadau a hawliau y gallant eu hawlio wrth i filiynau o bunnoedd fynd heb eu hawlio yng Nghymru bob blwyddyn.

Y llynedd, helpodd yr elusen pobl hŷn i hawlio gwerth mwy na chwarter miliwn o bunnoedd o Lwfans Gweini a £150k o Gredyd Pensiwn. Ynghyd a’r ystod o fudd-daliadau a hawliau eraill, galluogodd yr elusen bobl hŷn i hawlio cyfanswm o bron i £800,000, gwerth £6,378 ar gyfartaledd ar gyfer pob hawliwr.

Darganfyddodd arolwg Age Cymru (2024), Beth sy'n bwysig i chi, bod bron i hanner (48%) o'r 1300 a mwy o ymatebwyr yn dweud bod yr argyfwng costau byw yn eu hatal rhag cael mynediad at y gweithgareddau yr oeddent yn hoffi eu gwneud fel ymweld â ffrindiau a pherthnasau neu fynychu clwb mewn canolfan ddydd lleol.

Dywedodd Rheolwr Gwybodaeth a Chyngor Age Cymru, Nel Price: "Mae'n rhwystredig iawn bod cymaint o bobl hŷn yng Nghymru yn cael trafferth talu eu biliau ac yn cael eu gorfodi i gwtogi ar eu gweithgareddau cymdeithasol pan mae cymaint o arian yn mynd heb ei hawlio bob blwyddyn.

"Gall methu fforddio pleserau syml fel cwrdd â'u teulu a'u ffrindiau gynyddu ymdeimlad o unigrwydd ac unigedd.

"Y Lwfans Gweini yw un o'r ffynonellau cymorth mwyaf sy'n mynd heb ei hawlio gan fod llawer o bobl yn credu ar gam fod angen bod gofalwr yn ymweld â'ch cartref cyn eich bod yn medru ei hawlio, ac nid yw hynny'n wir.

"Mae Lwfans Gweini yn fudd-dal i bobl sy’n 66 oed neu'n hŷn a allai fod angen cymorth ychwanegol er mwyn parhau i fyw'n annibynnol gartref."

Am fwy o wybodaeth ffoniwch 0300 303 44 98 o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 9am a 4pm, e-bostiwch advice@agecymru.org.uk neu ewch i www.agecymru.org.uk/advice. 

Stori Carol

Roedd Carol wedi dechrau poeni am ei dyfodol pan gysylltodd â Chyngor Age Cymru ym mis Hydref 2023. Roedd ei symudedd wedi gwaethygu. Roedd hi'n byw mewn ardal wledig, mewn tŷ a oedd yn anaddas ar gyfer ei hanghenion, a oedd wedi'i leoli tua dwy filltir o'r llwybr bysiau agosaf. Roedd ei char yn achubiaeth, ond nid oedd Carol yn siŵr y gallai fforddio i gadw’r car am lawer hirach.

Penderfynodd fod yn rhaid iddi ddechrau chwilio am gartref newydd mwy diogel i'w rentu, ychydig yn agosach at amwynderau a thrafnidiaeth gyhoeddus. Wrth iddi ddechrau chwilio, sylweddolodd fod y rhent yn llawer rhy ddrud iddi. Gyda chostau byw yn cynyddu, doedd hi ddim yn siŵr beth fyddai ei dyfodol.

"Roeddwn i wedi anobeithio, doeddwn i ddim yn siŵr beth oeddwn i'n mynd i'w wneud. Roeddwn i'n gwybod na fyddai fy incwm yn talu'r rhent yn unrhyw le arall, ond allwn i ddim parhau i fyw lle roeddwn i. Ro'n i'n poeni y byddwn i'n cwympo a chael dolur."

Cysylltodd Carol â Chyngor Age Cymru i weld os fydden nhw’n gwybod am rywbeth y gallai ei wneud.

Archwiliodd ymgynghorydd arbenigol hawliau budd-dal Carol ac awgrymodd ei bod yn gwneud cais am Lwfans Gweini. Fe wnaethom ei helpu i ddeall y meini prawf cymhwysedd ac eglurom y gallai gael help gyda'r ffurflenni cais. Gwnaethom hefyd awgrymu y dylai gysylltu ag adran dai'r awdurdod lleol i gofrestru ar gyfer eiddo addas y cyngor neu'r gymdeithas dai.

"Mae fy chwaer yn cael Lwfans Gweini ond mae hi'n hŷn na fi - mae hi'n 92 oed, ac mae ganddi ofalwyr i’w chefnogi. Doedd gen i ddim syniad y gallwn fod â hawl iddo gan fy mod yn byw ar fy mhen fy hun, a does neb yn gofalu amdanaf!"

Wedi cyfnod o amser, siaradodd ein tîm gyda Carol, a chadarnhaodd ei bod bellach yn derbyn y gyfradd Lwfans Gweini is. Cafodd hyn effaith gadarnhaol ar ei hawl i fynnu Credyd Pensiwn, gan gynyddu ei hincwm o £122 yr wythnos.

Mae Carol wedi bod mewn cysylltiad ag adrannau tai Conwy a Sir Ddinbych ac mae bellach ar y rhestr yn aros am eiddo cyngor. Yn y cyfamser, mae hi'n gwybod y gall fforddio i gadw ei char ac os daw eiddo addas, bydd hi'n gallu fforddio'r rhent. Nawr bod ganddi ychydig mwy o incwm, gall hefyd fynd allan i weld ei ffrindiau.

"Mae'n rhyddhad enfawr. Gallaf edrych i'r dyfodol nawr. Dydw i ddim wedi dod i arfer â chael ychydig yn fwy o arian eto, ond es i allan i'r siop goffi am y tro cyntaf ers amser mawr yn ddiweddar, roedd yn wych! Byddwn i'n argymell unrhyw un sydd yn yr un sefyllfa ag oeddwn i i alw Age Cymru. Mae wedi newid fy mywyd i."

Mwy o arian yn eich poced

Mwy o Arian yn eich poced yw canllaw dwyieithog Age Cymru sy'n darparu ystod eang o wybodaeth am dri maes pwysig: pensiynau, eich cartref a'ch lles.

Mae'r elfen bensiynau yn canolbwyntio ar Bensiwn y Wladwriaeth, Credyd Gwarant, Credyd Pensiwn a Chredyd Cynilo’r Credyd Pensiwn.

Mae'r adran am eich cartref yn cynghori ar hawlio o Gynllun Gostyngiadau'r Dreth Gyngor eich awdurdod lleol, Budd-dal Tai, Taliadau Tanwydd y Gaeaf, Taliadau Tywydd Oer, a'r Gostyngiad Cartref Cynnes.

Mae'r adran lles yn edrych ar dalu treuliau brys neu untro, help gyda chostau iechyd, a help gyda chost triniaeth ddeintyddol, sbectol neu lensys cyffwrdd a chostau teithio penodol i dderbyn triniaeth gan y GIG.

Mae hefyd yn rhoi manylion am Lwfans Gweini a all ddarparu hyd at £72.65 yr wythnos os oes angen help arnoch yn ystod y dydd neu gyda'r nos, neu £108.55 os oes angen help arnoch yn ystod y dydd a'r nos.   Mae hefyd yn edrych ar Lwfans Gofalwr a all ddarparu hyd at £81.90 yr wythnos.

I archebu eich copi am ddim, ffoniwch 0300 303 44 98 o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 9am a 4pm, e-bostiwch advice@agecymru.org.uk neu ewch i www.agecymru.org.uk/advice.